|
چکیده :
در این مبحث به مراحل تدوین یک اموزش اثر بخش بر اساس الگوی براون ، پرداخته میشود. در این الگو ، فراگیر به عنوان عنصر اصلی و مرکزی مطرح است . و طراحی برنامه بر اساس توجه به اهداف آموزشی ، شرایط آموزش ، منابع موجود و بازده مورد نظر ، طراحی میگردد .
مقدمه :
اموزش موفق، آموزشی است که مبتنی بر خط زنجیره ای طراحی اجرا ارزشیابی باشد. این نوع آموزش اثر بخش بوده و میتواند آموزش دهندگان را به هدف های از پیش تعیین شده رهنمون نماید. طراحی آموزشی عبارت است از تهیه یک برنامه مدون که برای انتقال دانش، ایجاد نگرش یا کسب مهارت مشخص، توسط یادگیرنده تنظیم می شود.
اجزا یک طراحی آموزشی مناسب :
1_ تعیین اهداف آموزشی ( هدف کلی _ هدف های رفتاری )
2_ تحلیل آموزشی ( تعیین فعالیتهای آموزش دهنده یا واکنش های فراگیر است )
3_ گزینش
4_ تعیین شیوه های انتقال مفاهیم آموزشی
5_ تعیین رسانه های آموزشی
6_ تعیین نظام ارزشیابی آموزشی
فایده طراحی آموزشی چیست ؟
_ هدفهای آموزشی به طور دقیق و واضح مشخص می شود
_ انتظارات مدرسین از دانش آموزان مشخص می شود .
_ فعالیتهایی که باید به طور منظم انجام شود مشخص می شود .
_ شیوه تدریس و رسانه آموزشی متناسب با هدف برنامه تعیین می شود
_محتوای آموزشی استاندارد می شود .
_ تکلیف فراگیر مشخص میشود و او میداند از او چه انتظاری می رود 0
_ روشهای ارزشیابی برنامه مشخص می شود .
_ سنجش میزان موفقیت و پیشرفت تحصیلی واقعی تر می شود .
آموزش زنجیره یا فرایندی است که هدف آن ایجاد تغییرات لازم دررفتار فراگیران است0 این فرایند 6 مرحله دارد :
1_ تعیین اهداف آموزشی
هدفهای کلی درس هدفهای رفتاری
2 _ تعیین فعالیتهای آموزشی
3_ گزینش محتوی درس
4 _ تعیین شیوهای آموزشی
5 _ تعیین رسانه های آموزشی
6- تعیین نظام ارزشیابی آموزشی
اجرای تدریس
اجرای ارزشیابی آموزشی
تعیین اهداف آموزشی :
هدف کلی : نتایجی است که بعد از آموزش باید عاید فراگیران شود 0
افعال و عبارات استفاده شده برای بیان اهداف کلی ، ( subgective ) ( غیر رفتاری است ) و قابل مشاهده و اندازه گیری نیست 0
مثال : فراگیران در پایان جلسه باید اهمیت طراحی آموزشی را بفهمند ( فهمیدن قابل اندازه گیری نیست )
هدفهای ویژه رفتاری :
عبارت است از اعمال ، حرکات و آثاری هستند که باید از فراگیران بروز کند تا معلوم شود که موضوع مورد آموزش آموخته شده است 0افعال و عبارات ( obgecyive ) استفاده میشود 0
مثال : فراگیران بتوانند محتوای درسی مناسب را بنویسند 0
فراگیران بتوانند شیوه آموزشی مناسب را انتخاب نمایند 0
نحوه تدوین اهداف رفتاری :
الف :رفتاری را که از فراگیر انتظار داریم بدقت مشخص کنیم و به او بشناسیم 0
ب- شرایطی که رفتارمورد نظر در آن شرایط باید عینیت یابد تعریف کنیم و فراهم سازیم و به آموزش گیرنده بشناسانیم 0
ج- معیاری را که نشانه تحقق هدف رفتاری مورد نظر مدرس است را از قبل تعیین و مشخص کنیم و به آموزش گیرنده هم بشناسانیم 0
حیطه های سه گانه تعیین اهداف رفتاری :
هدف های ویژه رفتاری می بایست در سه حیطه تعیین شود : حیطه دانش ( داشتن مهارت های ذهنی )– حیطه عاطفی ( احساسات و نگر شها ) – حیطه روانی حرکتی
حیطه دانش ( داشتن مهارت های ذهنی ) :
شامل آن دسته از اهداف آموزشی است که مستلزم حفظ کردن ، یاد آوری ، بازشناسی آموخته ها می باشد 0آموزش های حیطه شناختی می تواند به پیدایش توانایی ها و مهارتهای ذهنی منتهی شود 0 این حیطه شامل 6 مرحله می باشد :
1- دانش (آگاهی ، معلومات ، حفظیات ) : رفتارهای که با به خاطر سپردن و یادآوری مطالب آموزشی همراه هستند 0مثل : داشتن انواع اطلاعات تئوریک
2- فهمیدن : باعث معنی دارشدن و رضایت بخش شدن یادگیری میشود 0 در این مرحله فراگیر از دانش خود ، استفاده کاری یا عملی می برد 0مثلا میتواند اطلاعات زیج حیاتی را تفسیر کند 0
افعالی که در این مرحله میتواند بکار برود شامل : مثال زدن – حل کردن – توجه کردن – توضیح دادن – تشریح کردن
3- کاربرد : در سطحی پیچیده تر است 0 فراگیردر شرایط خاصی مطالب قبلی را که دانسته و فهمیده بکار میگیرد و بدون کمک دیگران آن را عملی میسازد 0 مثلا میداند در شرایط اپیدمی یک بیماری چه باید بکند ؟
نمونه افعالی که در این مرحله میتواند به کار برد شامل : محاسبه کردن – نمایش دادن – پیش بینی کردن – تولید کردن
4- تجزیه و تحلیل : مطالب آموزشی را به اجزائ آن تقسیم نموده و به تحلیل روابط بین اجزا میپردازد 0به طور مثال فراگیر بر مبنای آموخته های خود میتواند ، آسیب پذیرترین گروه جامعه را تعیین کند 0افعال استفاده شده در این مرحله عبارت است از : اثبات کردن – با نمودار نشان دادن
5- ترکیب : ( خلاقیت ) : توانایی اتصال اجزا و ایجاد یک ساخت جدید
مثلا : توانایی صحبت کردن در مورد مطلب آموخته شده در قبل برای یک گروه - نوشتن مقاله پژوهشی افعالی که استفاده میشود عبارت است از : سخنرانی کردن – داستانسرایی کردن
6- قضاوت یا ارزشیابی : بالاترین حد یادگیری در حیطه شناختی – به معنی توان قضاوت در مورد پدیده ها – شخص به اتکا مراحل قبل یادگیری خود به نقد وبررسی یک پدیده می نشیند – اظهار نظر میکند و نظرات دیگران را رد یا تایید می کند 0
مراحل 6 گانه فوق را میتوان در سه عبارت خلاصه نمود : به خاطر آوردن – فهمیدن – حل مشکل
حیطه عاطفی : ( ارتباطی – نگرشی ) :
نگرش عبارت است ار رفتاری که بیان کننده احساس یا اعتقاد باشد – احساس و اعتقاد دونفر که دانش یکسانی دارند ، نسبت آگاهی هایشان میتواند یکسان نباشد 0
حیطه عاطفی از علاقه و احساس که در اثر آموختن ایجاد میشود حکایت می کنند رابطه دانش ، عاطفه مثل رابط علم و ایمان است 0 حیطه عاطفی 5 سطح دارد :
1- توجه : ( علاقمندی – آمادگی برای یادگیری ) – در این مرحله فراگیر توجه می کند – سوال می پرسد 0
2- واکنش ( پاسخ دادن ) : علاوه بر توجه ، در بحث شرکت میکند – فعالانه پاسخ میدهد – داوطلب انجام کاری میشود
3- ارزش گذاری : فراگیر برای یادگیری و پیشرفت ارزش قائل میشود 0 فراتر از جزوه را مطالعه میکند ، پیشنهاد جدید در زمینه تدریس میدهد
4- تدوین : ( سازمانبندی ) : ارزش های مختلف را که به آن اعتقاد دارد در هم ادغام میکند و بین آنها رده بندی میکند 0برای ارزشهای مختلف آموخته شده سلسله مراتب قائل میشود .
5- درونی شدن ارزشها : : عالی ترین سطح یادگیری است 0 ارزشها برای مدت طولانی در وی تثبیت میشود 0و این ارزشها موجب هدایت رفتار میشود 0
در عالی ترین سطح 0 فرد احساس میکند متعهد است راهی را که خود انتخاب کرده به دیگران منتقل کند0
حیطه روانی – حرکتی ( مهارتهای عملی ) :
اهداف یادگیری عبارت است از ایجاد و تکمیل یک مهارت عملی خاص ( مهارت در فکرو در حرکت )
فراگیر باید کار خاصی رابا سرعت خاصی در زمان خاصی با ویژگیهای مشخص انجام دهد . این حیطه دارای 5 سطح است :
1- آمادگی و تقلید : مشاهده عمل و تقلید آن
2- اجرای مستقل : انجام عمل بدون کمک گرفتن از دیگران
3- سرعت و دقت عمل : انجام صحیح عمل با دقت و ظرافت کار و سرعت مناسب
4- هماهنگی حرکات : آمیختن بیش از یک مهارت و انجام هماهنگ حرکات
5- عادی شدن فعالیت : انجام عمل به صورت خودکار
مثال یاد گیری رانندگی توسط فرا گیر می تواند گویا باشد . فرد در ابتدا به نحوه رانندگی نگاه کرده ، تقلید می کند ، سپس بدون دخالت دیگران ماشین را به راه می اندازد ، سپس مهارت پیدا کرده و این کار را سریع انجام میدهد ، د رمرحله بعد می تواند همزمان با رانندگی کار دیگری نظری صحبت کردن را انجام دهد و د رمرحله نهائی تمام کار هائی که برای رانندگی لازم است به طور خود کار و غیر ارادی انجام میدهد .
2- تعیین فعالیتهای آموزشی :
پس از تعیین اهداف ، می بایست فعالیتهای معلم در کلاس و در کنش ها و فعالیتهایی را که باید دانش آموزان نشان بدهند پیش بینی و معین شود 0 در حقیقت سناریوی آموزشی نوشته میشود – حرکات دو طرف( معلم و فراگیر ) – سوالاتی که در زمان خاصی می بایست پرسیده شود و کارهایی که در زمان مشخص می بایست از طرف معلم یا فراگیرانجام شود طراحی میگردد 0
3-گزینش محتوای درسی :
اصول ، متون و مفاهیمی که به فراگیر ارائه میشود تا به هدف های آموزشی برسد 0 اهداف رفتاری و فعالیتهای آموزشی راهنمای گزینش نوع محتواست 0 مربی فقط قسمتهایی از مطالب درسی را که دقیقادر رابطه با اهداف آموزشی به ویژه اهداف رفتاری است را می بایست عرضه نماید 0
محتوای آموزشی می بایست برای فراگیر قابل فهم است – مطالب از ساده به پیچیده حرکت کند – از نظر علمی صحیح باشد 0
1- تعیین شیوه های انتقال محتوی آموزشی :
انتخاب یک شیوه به ماهیت مطلب آموزشی ، ویژگیهای فراگیر ، شرایط و امکانات آموزشی بستگی دارد . برخی ا ز انواع این شیوه ها عبارت است از : سخنرانی ، پرسش و پاسخ ، بحث گروهی ، تجربه نمایشی ، آزمایش ، گردش علمی
2- تعیین رسانه های آموزشی :
رسانه آموزش وسیله أی است که سبب ارتباط بین پیام دهنده و فراگیر می شود . رسانه باعث ایجاد شرایط مناسب برای یاد گیری می شود . از انواع رسانه ها می توان از کتاب ، مجله ، تصویر ، نقشه ، وسایل معاینه بالینی ، تخته سیاه ، قلم ، ماژیک ، فیلم ، نوار ، تلویزیون … نام برد .
ضوابط کلی گزینش یک رسانه:
توانائی جلب توجه فراگیر را داشته باشد . توانائی حفظ توجه فراگیران را تا پایان جلسه را داشته باشد . قابلیت حمل و نقل و در دسترس بودن را داشته باشد . قابلیت تجدید استفاده را داشته باشد . ( به طور مثال کتاب بیشترین قابلیت استفاده مجدد را دارد . ) و اقتصادی باشد .
3- تعیین نظام ارزشیابی آموزشی :
اگر هدف آموزش ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار یاد گیرندگان باشد پس هدف از ارزشیابی هم سنجش میزان تغییرات حاصله در رفتار فراگیران است . پس سنجش رفتار فراگیران ، بهترین شاخص برای تعیین کیفیت آموزش می باشد . برای داشتن یک ارزشیابی صحیح می بایست اهداف ارزشیابی تعیین شده باشد . ابزار جمع آوری اطلاعات لازم پیش ببینی شده باشد . تحلیل و تفسیر اطلاعات و استفاده از نتایج به منظور بهبود کیفیت آموزش پیش بینی شده باشد .
اهداف آموزشی می بایست روشن و شفاف باشد . سوالات مطرح شده ، پاسخ های کوتاه و معینی داشته باشد . و این سوالات سخت یا ذهنی نباشد .
طرح درس:
برنامه ریزی و سازمان دادن به مجموعه فعالیتهائی که توسط معلم در رابطه با هدف های آموزشی ، محتوی درس ، شیوه های انتقال مفاهیم ، و ارزشیابی دانش آموزان برای یک زمان مشخص تدوین می گردد .
منابع :
احدیان محمد- تکنولوژی آموزشی -نشر آبیژ- چاپ سوم- 1381
جزوه آموزش اثر بخش در بهداشت – معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز – سال
| 
