مجموعه کتابخانه
مجموعه کتابخانه در راهنمایی و شکل دادن به اندیشه و شخصیت دانش آموزان بیشترین تأثیر را می گذارد . مجموعه باید متناسب با نیازها و علائق دانش آموزان و آموزشگاه باشد ، چرا که می تواند بسیاری از نیازها ی گوناگون و متنوع دانش آموزان را برطرف و آنها را هدایت و شکوفا کند . مواد کتابخانه های مدارس به دو بخش کلی چاپی و غیر چاپی تقسیم می شود . مواد چاپی شامل انواع کتاب های داستانی و غیر داستانی ، مرجع و نشریات و مواد غیر چاپی شامل انواع نوارهای کاست ، نوارهای ویدئویی و..... می باشند . در مورد تعداد کتاب های موجود در کتابخانه نظریه های مختلفی وجود دارد ، که بهترین و مناسب ترین آن بیست نسخه برای هر دانش آموز است . اما حداقل برای هر دانش آموز باید یک کتاب برای امانت موجود باشد . برای مقاطع راهنمایی و متوسطه وجود بخش مرجع الزامی است .
امانت
بخش امانت در کتابخانه های مدارس از اهمیت بسیار برخوردار است . برخورد درست و مناسب مسئولین این قسمت در جذب دانش آموزان مؤثر است . کتابدار یا مسئول کتابخانه باید با صمیمیت و گشاده رویی آنان را بپذیرد . برای ثبت اسامی گیرندگان کتاب یا دیگر مواد کتابخانه می توان از دفتر یا کارت هایی که در جیب کتاب نهاده می شود استفاده نمود ، یا می توان از نرم افزارهای کتابخانه ای استفاده کرد . یادداشت کردن تاریخ برگشت کتاب در پشت جلد و در برگه های جداگانه موجب یادآوری می شود . می توان با ثبت مداوم آمار امانت ، دانش آموزان پر مطالعه و فعال را تشویق نمود .
بودجه
بودجه در کتابخانه مانند آب برای حیات است". مسئولان آموزش و پرورش ، مدیران مدارس و اولیای دانش آموزان نسبت به تأمین بودجه کتابخانه مسئول هستند . صاحب نظران طبق استانداردها کمتر از ده درصد بودجه مدارس را برای کتابخانه پیشنهاد نمی کنند ، این بودجه برای خرید مواد و تجهیزات مورد نیاز کتابخانه مصرف می شود . در خرید مایحتاج کتابخانه ، اساسی ترین آن کتاب است که برای به روز در آمدن آن هر ساله باید کتاب های مورد نیاز را خریداری نمود . مسوولان بایستی کتابخانههای مدارس را با توجه به نیاز های دانش آموزان تجهیز کنند و جوانان و نوجوانان باید برای پیشرفت بهتر و افزایش سطح اطلاعات خود در کنار تحصیل کتابهای غیر درسی هم مطالعه کنند .
کتابدار یا مسئول کتابخانه
از جمله عوامل مهم در کتابخانه برای هدایت و راهنمایی دانش آموزان وجود کتابدار متخصص و یا معلم و مربی است که با ایجاد هماهنگی بین کتابخانه و برنامه های آموزشی مدرسه موجبات ذوق و علاقه دانش آموزان به مطالعه و تحصیل را تقویت می کنند ، کتابدار مانند مهندسی است که عمل تفکرسازی را انجام می دهد . از جمله وظایف کتابداران می توان به طراحی و برنامه ریزی برای کتابخانه ، تهیه مواد و مجموعه مناسب برای آن ، تشویق و راهنمایی دانش آموزان و فعال نمودن کتابخانه را با استفاده از درگیر نمودن دانش آموزان در استفاده از کتب موجود نام برد
آموزش و پرورش و کتابخانه
آموزش و پرورش که بیش از نیمی از اوقات کودکان و نوجوانان را در طی 12 سال به خود اختصاص می دهد و تحت پوشش قرار می دهد، زنگ ورزش و هنر دارد، ولی زنگ مطالعه ندارد. کتابخانه های مدارس بسیار فقیر و لاغر هستند و عمدتاً به نیازهای مطالعاتی کودکان و نوجوانان پاسخ نمی دهند. طبیعتاً این گروه سنی کتب داستانی، علمی، تخیلی و رمان را بیش از سایر موضوعات می پسندیدند ولی در کتابخانه مدارس این گونه کتب مغفول می ماند، بیشتر مواقع مشاهده می شود که دانش آموزان در مراجعه به کتابخانه جهت کمک گرفتن از کتب موجود برای موضوعات پیشنهاد شده از سوی دبیران دست خالی بر می گردند .آموزش و پرورش زمان زیادی از دانش آموزان را به خود اختصاص می دهد بدون آن که نحوه اندیشیدن را به آنان بیاموزد و به راستی به جز مطالعه آزاد چه راه مطمئن دیگری هست که می تواند اندیشیدن و چگونه اندیشیدن را به نونهالان ها آموزش دهد. این وزارتخانه می تواند با ایجاد فضاهای جذاب، اختصاص زمان مشخص به مطالعه آزاد دانش آموزان و ترغیب آنان، سرانه کتابخوانی را در کشور آن هم به گونه ای شگفت آور بالا ببرد.
مشکلات کتابخانه های آموزشگاهی
کارشناسان فرهنگی کشور بر این باورند که یکی از عوامل اصلی افت فرهنگ کتابخوانی در جامعه بویژه در سالهای اخیر، فضای آموزش و پرورش کشور است، زیرا سیاستها و برنامه های آموزشی و پرورشی آن متناسب با توسعه فرهنگ کتابخوانی نیست. کتابخانه در مدارس دارای مشکلات بسیاری است از جمله نبود جا و مکانی مشخص برایآن که معمولاً در گوشه ای از نمازخانه یا اتاقی دیگر ، از کمدی با تعدادی کتاب به نام کتابخانه یاد می شود ، آن هم کتاب هایی شاید مربوط به چندین سال قبل که اکثراً پاره پوره بوده و نیازهای روز دانش آموزان را برآورده نمی کنند و گرد و غباری چند ساله بر روی آن نشسته است . وجودنداشتن برنامههای همسو، مستمر و تشکیلاتی منسجم در نظام فرهنگی کشور و نامشخصبودن جایگاه اهمیت کتابخانههای مدارس، همچنین وجودنداشتن ردیف اعتباری مشخص و قانونی برای کتابخانههای مدارس، مشکلات کتابداران کتابخانههای آموزشگاهی و وجودنداشتن نیروهای متخصص فضای نامناسب کتابخانهها و... ازمهمترین مشکلات این بخش به شمار می آیند.
اختلاف کتابخانه های آموزشگاهی با استانداردهای آن به اندازه ای فاحش است که دیگر نیاز به نوشتن سایر مشکلات نمی باشد ،امید است که متولیان نظام آموزش و پرورش در جهت رفع این مشکلات تلاش کنند.